Mokums

Rembrandt van Rijn: De Staalmeesters

Een staal is een voorbeeld, een prototype. Met een staal geef je aan wat de uiteindelijke kwaliteit is van een lading. Bijvoorbeeld van kleding, tegels of parfums.
Met een staal voorkom je dat de gehele partij onderzocht wordt, de koper mag er bij een staal vanuit gaan dat de gehele lading dezelfde kwaliteit heeft.

Staalstraat
Ik heb jaren in de Staalstraat gewoond en nooit geweten dat de lakenhal in de zeventiende eeuw een staalhof was waar een van de beroemdste schilderijen van Rembrandt van Rijn (link) heeft gehangen. Uiteraard wisten we wel dat de buurt bijzonder was met zijn Staalkade, Raamgracht en Verversstraat maar verder dan eetcafé De Staalmeesters ging mijn kennis als jochie niet.

In 1662, vijf jaar voor zijn dood, schilderde Rembrandt de vijf staalmeesters van het Amsterdamse lakengilde. Het schilderij hing tot 1771 in het staalhof totdat het via het Stadhuis op De Dam (link) en het Trippenhuis aan de Kloveniersburgwal verhuisde naar het Rijksmuseum.
De vijf heren zitten aan een tafel, zij kijken in een boek. Er is nog een zesde man, de bediende. Op zich vreemd dat die op het schilderij staat, ik heb er geen goede verklaring voor kunnen vinden.

De Staalsmeesters, het beroep
De staalmeesters zagen er op toe dat de kwaliteit van geverfd laken voldeet aan de eisen. Dat konden ze toetsen door stalen te gebruiken, dat waren proeflappen.
Een staalmeester werd telkens voor een jaar benoemd maar het kwam vaker voor dat een staalmeester langer bleef zitten. De staalmeesters werden gekozen uit de gegoede burgerij want het was een erebaantje waarvoor geen vergoeding werd gegeven.

Staalmeesters, het schilderij
Het erebaantje werd dus voor een jaar vergeven, dat jaar liep vanaf Goede Vrijdag dus deze staalmeesters werden in het voorjaar van 1662 vervangen of herbenoemd.
Het schilderij op een doek met olieverf is 'ter plaatse' vervaardigd want op de plek waar het schilderij jaren heeft gehangen was de lichtaanval exact zoals het op het schilderij is. De zes mannen hebben dus waarschijnlijk meerdere malen geposeerd waarbij Rembrandt langs kwam om verder te werken aan het schilderij.

Het lijkt op het hier afgedrukte detail van het schilderij of een van de staalmeesters iets wil verduidelijken maar omdat ze allemaal naar een bepaalde hoek kijken waar ook het licht vandaan komt kan het ook zijn dat ze wilden doen voorkomen alsof er iemand binnenkwam.
Onder het schilderij heeft men meerdere tekeningen gevonden, hoogstwaarschijnlijk keurden de staalmeesters eerst twee schetsen af voordat Rembrandt kon gaan schilderen.
Het schilderij is 191,5 x 279 cm

De Staalstraat
De Staalstraat loopt van de brug die toegang geeft tot de Stopera (Stadhuis en Operagebouw van Amsterdam, link) en loopt tot aan de Kloveniersburgwal. Er is een zijstraat (Verversstraat) en een gracht, de Groenburgwal, volgens velen een van de mooiste grachtjes van de stad.

De Staalstraat is voor autoverkeer afgesloten maar je kunt wel over de Groenburgwal en de Zwanenburgwal rijden waardoor het opletten blijft. Er zitten bijzondere winkeltjes en eethuisjes in de straat. Café De Gaeper is nog altijd een van mijn favoriete plekjes in de stad hoewel het publiek wel wat verjongd is door de nabij gelegen universiteitsgebouwen.

De Verversstraat
Dit smalle straatje bevindt zich recht tegenover mijn ouderlijk huis en herinnert aan de lakenweverijen uit de middeleeuwen. Aan het eind van de Verversstraat is de Raamgracht. Na het wassen, kaarden, weven en verven werden de lakens op houten raamwerken gespannen om op te rekken, vandaar de Raamgracht. De lakens hingen letterlijk in de straat.
Later verhuisde de industrie naar de Bloemgracht, het toeval wil dat ik ook daar een huis heb gehad.

Bistro, taveerne

Tegenwoordig zouden we eerder van een pension spreken, herberg doet wat middeleeuws aan en dat klopt in feite ook. Voordat er kroegen waren gingen met name zeelui en handelsreizigers naar de herberg om er wat te eten en vaak ook om er de nacht door te brengen. Het Franse woord voor herberg is de auberge.

'Au' betekent bij en 'berg' is een vrij vertaald woord voor bergplaats, slaapplaats. Bij de herberg was er dikwijls een aparte ruimte om wat te drinken, zo is de kroeg ontstaan. Toen het beroep van de handelreizigers uitstierf en zeelui bij aankomst direct naar huis gingen en onderweg aan boord sliepen veranderde de bestemming van de auberges.

>>> Eethuis of eetcafé?