Mokums

Architecte Margaret Kropholler

Huhh? Ja, Margaret Kropholler, een lach waard, ik denk er net zo over. Deze Haarlemse werd in 1891 geboren en gold als de eerste vrouwelijke architect van Nederland, en dat was te zien aan haar bouwkunst. Die was sterk geemancipeerd.
Op 15 november 1966 overleed zij te Amsterdam als Maggie Staal-Kropholler, zij trouwde met Jan Staal en zag haar rol als huisvrouw als even belangrijk als die van architecte waarbij zij voor de vrouw een zo praktisch en comfortabel mogelijke bouwstijl hanteerde,

Haar vader was makelaar, haar moeder een Schotse huisvrouw, vandaar ook dat zij thuis 'Maggie' (op zijn Engels uitgesproken) werd genoemd, Margaret had vier broers en zusters waarvan Jacob de bekendste is. Hij was zeer intelligent die zonder enige opleiding de mooiste gebouwen ontwierp die ook nog daadwerkelijk gebouwd werden.
Van werkgever tot echtgenoot
Jacobs' zakelijke partner was Jan Staal, toen Margaret bij hen stage liep viel ze tegen de zin van broer Jacob in voor de charmes van Jan die 13 jaar ouder was. Toch trouwden het stel waarop de samenwerking tussen de twee vrienden na de zoveelste ruzie eindigde. Jacob sprak pas weer met zijn zus toen Jan Staal dertig jaar later overleed.

Margaret en Jan begonnen hun eigen architectenbureau aan de Weteringschans waar ze ook gingen wonen. Een van de opmerkelijkste bouwsels van de twee is de wolkenkrabber aan het Amsterdamse Victorieplein waar de hand van Margaret duidelijk zichtbaar is vanwege het prettige wooncomfort waarbij overduidelijk aan de moderne huisvrouw is gedacht.
De woningen zijn praktisch, comfortabel, kindvriendelijk en gemakkelijk schoon te houden. Zo was er in iedere kamer electriciteit om een stofzuiger in te kunnen pluggen, dat was tot op dat moment nauwelijks iets waar bouwkundigen bij stil hadden gestaan.

Amsterdamse School en Plan Zuid
Deze bouwstijl wordt dijkwijls in één adem genoemd met Berlage
als zijnde de veruit belangrijkste vertegenwoordiger en grondlegger ervan. De Amsterdamse School is een moderne stijl van bouwen die zich kenmerkt door imposante modellen en fantastische vormen, vaak versieringen.

Margaret 'tekende' in 1921 voor een groot bouwproject in de Holendrechtstraat, een onderdeel van Berlages 'Plan Zuid' in de Rivierenbuurt. Reeds in 1914 presenteerde Berlage zijn plan om langwerpige woningblokken met rechte straten te bouwen. Zo ontstonden de 'nieuwe' wijken Rivieren-, Stadion-, en Apollobuurt tussen 1917 en 1925, maar ook een deel van de Pijp behoort tot Plan Zuid.

Het contrast tussen de 'oude' en de 'Nieuwe Pijp' zijn goed zichtbaar als je door de buurt loopt. Ga vanaf de Albert Cuypstraat door de Van Woustraat richting de Ceintuurbaan, steek die over en loop de Rijnstraat in, je ziet langzaamaan de overgang van oud- naar nieuwbouw.

Weetje
De Beurs van Berlage wordt door velen gezien als onderdeel van de Amsterdamse School wat zeker niet zo is. Wat minstens even zo interessant is, is dat het echtpaar Staal verantwoordelijk was voor de bouw van de Beurs van Rotterdam.

Carillon van Siebel
Hoewel Margaret het soms moeilijk heeft weet zij zich ook tijdens de oorlog goed staande te houden. Tijdens en na de wederopbouw legt zij zich meer en meer toe op het ontwerpen van gevels, zeg maar het verfraaien ervan.

Er is geen land waar zoveel carillons hangen dan in Nederland, 181. Ter vergelijking, in Frankrijk hangen er maar twintig, in België 90 en in de Verenigde Staten 160, terwijl dat land toch 250 maal groter is dan Nederland. In het zeer Katholieke Ierland is maar één carillon te vinden, in Cobh in de provincie York.

Maar er is ook geen stad in de hele wereld waar zoveel carillons te vinden zijn als in Amsterdam, namelijk negen van de dus ruim 180 die ons land rijk is. De meesten dateren uit de zeventiende eeuw. De Westertoren, Zuidertoren, Vrije Universiteit, Munttoren, Plein 1940-1945, Oudekerkstoren en het Paleis op De Dam laten bij grote regelmaat hun klokken klinken.

Een minder bekend maar daardoor niet minder interessant carillon bevindt zich in de Kalverstraat. In 1963 wilde juwelier Siebel hun filiaal in de Kalverstraat 123 uitbreiden, de Taksteeg in, daarvoor moest een pand worden gesloopt, maar de gemeente keurde de plannen niet goed.
Daarop schakelde Siebel in 1965 Margaret in om het oude pand in de plannen te betrekken. Dat werd wel in orde bevonden en de verbouwing annex uitbreiding kon gerealiseerd worden. In de gevel van dit pand zit iets bijzonders dat door het ontwerp van Margaret aan importantie won en vandaag de dag nog steeds te zien en te horen is.

Onder het uit twaalf klokken bestaande carillon zit iets unieks. Als het kleine carillon speelt komen er figuurtjes tevoorschijn die normaal achter een wandje verscholen blijven. De ruitertjes rijden voorbij en als het carillon stopt verdwijnen ze weer.

Jan de Liefde

Oprichting, want Jan was een instituut. Het is kerst 1814 als Jan de Liefde in Haarlem wordt geboren. Later zou hij een onuitwisbare indruk achterlaten en de schakel worden tussen de 'oude' en de 'mieuwe' Jordaan. Jan mag dus met recht gezien worden als een instituut dat nog altijd voortleeft in de door hem opgerichtte organisatie 'Tot Heil des Volks'.

Een Haarlemmer dus, hoewel in veel documentatie Amsterdam genoemd wordt als geboortestad. Maar het was in 1814 dat Jan geboren werd, pas begin 1815 verhuisden zijn ouders naar de hoofdstad.

>>> Tot Heil des Volk