Mokums

Amsterdam is zoet, maar wat verder...

Amsterdam en de link met chocolade. Is die er eigenlijk wel of is het wellicht iets uit een ver verleden? Maar wat doet Carice van Houten (link) hier, afgezien dat zij misschien wel net zo lekker als chocolade is? Nou ja goed, Amsterdam leek voor mij het centrum van de wereldhandel in cacao toen ik in het buurtje waar ik woonde de heer Cotterell dan weer in een rode en dan weer in een blauwe Jaguar zag rijden. Ik heb me jarenlang afgevraagd waarom en hoe hij zich eigenlijk twee van die bolides kon veroorloven.

Henk was de man van de garage uit de Verversstraat. Toen kon dat allemaal nog. De firma Cotterell handelde in cacao en dat product werd voor een hoog percentage voornamelijk in de Amsterdamse haven omgeslagen. Dat verklaarde dus waarom de man zoveel geld had.

Die garage was ook een verhaal apart. Er was een hok, veel meer was het niet, met een brug die er maar net in pastte. Als er een auto op stond die gerepareerd moest worden was er verder geen ruimte meer over, de auto ging erin en de brug omhoog en de reparatie kon worden uitgevoerd. Het gereedschap van de monteurs Leo en Johan, waarvan Henk dus chef was, lag op een karretje dat de gehele dag achter de mannen aangesleept werd.

Aan de overkant was een grotere garage, daar werd het spuitwerk verricht en bevond zich het kantoortje van de drie monteurs. Ik heb daar menig sterk verhaal aangehoord en vertelt want ik was een rebelse tiener die graag zijn ervaringen met de boze buitenwereld deelde met onder andere deze drie slopende en monterende rouwdouwers.
Nu ging Henk ook wel eens een tijdje weg, steevast in een van de twee Jags. Een weekje later kwam hij dan weer terug, bruingebrand. Die familie Cotterell bleek een villa in Spanje te bezitten, daar wilde de heer Cotterell graag rondjekkeren in zijn eigen auto dus reed Henk met een van de twee Jags naar Zuid-Spanje en vloog hij weer terug. Aan het eind van het seizoen volgde Henk de omgekeerde route, vliegtuig naar Marbella, weekje bruinen en terugrijden in de Jag.

Maar dit was slechts deels waarom de heer Cotterell altijd twee identieke modellen kocht, en ook nog met een andere kleur. Ten eerste was er dus de reden Spanje, daar moest een van de twee vehikels staan. Tweede reden was dat hij Jaguars maar slechte auto's vond. Huhhh? Hij zei me eens: "die dingen staan meer stil dan dat ze rijden dus als er een kapot is kan Henk hem komen maken en de andere afleveren". Henk vertelde me eens dat Cotterell wel eens ergens stil stond en dat hij er dan heen kon met de blauwe Jaq om ter plekke de rode te maken of af te laten voeren

De twee verschillende kleuren waren om ze uit elkaar te houden, want vaak zag ik beide vlaggenschepen in de Verversstraat staan, pontificaal naast elkaar.

Terug naar de cacao
Cotterell is dus rijk geworden met een poedertje waar we allemaal wel pap van lusten. Chocolade wordt doorgaans gemaakt van cacao, de wanstaltige nepchocolade letterlijk daargelaten natuurlijk. Amsterdam en cacao gaan goed samen, chocolade ligt op de loer.

Cacao komt oorspronkelijk uit het noordelijke gedeelte van Zuid-Amerika, Mexico, Venezuela, Brazilië, dat soort landen. De warmte en hoge vochtigheidsgraad creëeren een optimaal klimaar voor de cacaoboom wat eigenlijk geen boom is maar een struik, maar door zijn hoogte (gemiddeld zes meter) eerder een boom dan een struik lijkt.
Voor zover ik na heb kunnen gaan is de benaming cacao al tweeduizend jaar in gebruik. De cacaobonen die aan de struiken groeien zijn lange tijd zeer waardevol geweest omdat ze zeldzaam waren, ze werden gebruikt als betaalmiddel. Pas in de zeventiende eeuw zou cacao als drankje zijn intrede doen in het westen. Na Parijs volgde Amsterdam.

Van Houten chocolade
En nee, Carice is geen familie van de chocoladefamilie Van Houten. Maar ergens is het wel gek dat de naam van de grondlegger van de chocolade veel minder op repen en pakjes prijkt dan vroeger. Het was Casparus van Houten die in 1815 in Amsterdam een chocoladefabriek opende. Nu was chocoladedrank zeer populair maar ook een dikmaker, de bonen werden namelijk gemalen waardoor het vet erin bleef zitten. Lekker, maar erg zwaar op de maag liggend.

Pa Van Houten (en niet zoals wel eens beweerd wordt zijn zoon Coenraad) ontdekte dat het niet moeilijk was het vet (cacaoboter) uit de bonen te halen. Hij patenteerde deze vinding maar deed nog een opmerkelijke ontdekking. Door bepaalde toevoegingen was het gemakkelijker het poeder te mengen met water en melk waardoor klonterigheid werd voorkomen.

Zijn patent kon hij tien jaar vasthouden waardoor hij de eerste en enige was die op deze wijze chocoladedrank kon maken en verkopen. In 1838 was het gedaan met de pret want wereldwijd stortten tientallen bedrijven zich op deze methhode.
De naamsbekendheid die Van Houten had zorgde er wel voor dat het familiebedrijf een naam van betekenis had en een grote rol kon blijven spelen. In feite kun je stellen dat zonder de familie Van Houten de heer Cotterell jaren later niet in twee van die fraaie Jaguars rond had kunnen rijden.

Van Houten werd verkocht
Het bedrijf en daarmee de naam werden uiteindelijk verkocht, iets wat zich nog vele malen zou herhalen. Vandaag de dag wordt 'Van Houten' wel nog steeds gebruikt op chocoladeproducten.

Toch is Amsterdam altijd de voornaamste overslaghaven voor cacao gebleven, ergens ietwat curieus maar wellicht heeft dat te maken met de VOC die in de zeventiende en achttiende eeuw de cacaohandel domineerde. Zelfs de Zwitsers, die veel eerder chocolade hadden dan wij (kent u de naam Lindt nog?), waren afhankelijk van Amsterdam als doorvoerhaven van cacao.
Amsterdam heeft een verleden met Suriname dat niet zo fraai is, daarom zwijgt de gemeente Amsterdam daar nog altijd maar liever over maar in Suriname werden plantages met cacaobomen aangeplant, slaven deden het werk. Pas toen de slavernij werd afgeschaft (1863) moesten er naar alternatieven worden gezocht om een stempel te kunnen blijven drukken op de cacaohandel.

De reep
Het zou tot aan het einde van de negentiende eeuw duren altvorens Kwatta met een reep op de markt kwam. Later brachten andere bekende chocolademerken zoals Bensdrop (ook Amsterdams), Droste, Ringers, Blooker (eveneens Amsterdms), Kilt en Verkade chocoladerepen op de markt die door de jaren heen aan populariteit weinig hebben ingeboet.
Leuk nog om te vermelden zijn wellicht de 'koetjesrepen' waar echter zo weinig cacao in zit dat het geen chcoladereep mag heten. Toch waren deze kleine reepjes populair omdat ze zoet waren door de druivesuiker en goedkoop en dat kwam uiteraard doordat er nauwelijks cacao in zat en de reep half zo dik was als een gewone reep.

Chocolade moet minimaal 30% cacao of 21,5% cacaoboter bevatten, anders is het een cacaofantasiereep en geen chocoladereep.

Een leuke site over chocolade is DE CHOCOLADEFABRIEK.

Bullebak, de mythe

Fictief rechercheur aan bureau Raampoort is Van Opperdoes die de meest lastige zaken tot een goed eind weet te brengen. Fictief, want Van Opperdoes is een creatie van Simon de Waal die het spreekwoordelijke stokje als topdectective schrijver van Appie Baantjer overnam.

De Waal is in het dagelijks leven nog altijd verbonden aan de Amsterdamse recherche en zette mij op het spoor van 'Bullebak' in zijn nieuwste boek 'Een schot in de roos'.

>>> PICNIC KLEEDJE