Mokums

Wilhelm Hibbeln

Hoe gaan die dingen? Een mens kan niet alles weten, dus ook niet over Amsterdam, ook al ben je er geboren en getogen en heb je zo door de jaren heen in alle uithoeken van Mokum gewoond. Onlangs kreeg ik van Wilco van der Heijden een tip, ik heb gelijk maar de daad bij het woord gevoegd en over een bijzondere man een stukje geschreven.
Wilhelm Hibbeln. Nee, het is geen stripfiguur. En inderdaad, de rigor mortis is al lang geleden ingetreden. Wilhelm was een Duitser en deed iets met gas. Nu moet ik oppassen.

Gasmof of glasmof?
Naar woord, dat gasmof, glasmof gaat nog. Maar Wilhelm had dan ook iets met beiden. Hij verkocht verlichtingsapparatuur op gas. Daarmee was hij succesvol in Duitsland (Kleinenberg, Westfalen) waar hij in 1847 werd geboren, Wilhelm kwam uit een boerengezin.
Vanaf 1869 bracht hij 'het licht' ook naar Nederland. Handig als hij was schermde hij de markt af en kon zo vierendertig jaar lang monopolist blijven. Zijn imperium breidde zich in rap tempo uit over geheel Europa. De gaslampen werden in Nederland verkocht vanuit de Eerste Boerhavenstraat 4-6 waar hij zijn 'Hibbelns Groothandel' had gevestigd.

Zijn bedrijf floreerde dermate dat hij op het hoogtepunt bijna 1.500 mensen in dienst had, daarmee was hij een van de grootste werkgevers van de stad. Omdat hij zijn gaslampen over heel Europa verkocht was hij gelijk een van de eerste multinationals, zeg maar een kleine philips, van ons land.

Gasgloeikousje
Het gasgloeikousje van Hibbeln zorgde dus voor gasverlichting die je ook binnen in huis kon gebruiken want twintig jaar eerder kon dat al voor straatlantaarns.

In Amsterdam werden de gasleidingen doorgetrokken naar de huizen, eenmaal binnen konden de leidingen vertakt worden naar de diverse verdiepingen en vertrekken. De kaars ging definitief tot het verleden behoren om licht te hebben in huis, het gasgloeikousje 'moest' je hebben om te laten zien hoe welgesteld je wel niet was. Het is te vergelijken met de latere introductie van de kleurentelevisie.

Hibbeln opende zijn eigen winkels met armaturen, hierdoor had hij een stevige greep op de markt, een markt die hij zelf gemaakt had. Toen in 1896 de Eiffeltoren in Parijs verlicht moest worden werd zijn hulp ingeroepen.
Later zou Hibbeln ook glasfabrieken laten bouwen zodat hij het gehele product kon leveren zonder daarvoor anderen nodig te hebben. Voor de verkoop had hij vertegenwoordigers in dienst die tot in alle uithoeken bedrijven bezochten om zijn producten aan de man te brengen. Maar ook startte hij een franchise-formule waarbij startende ondernemers door hem in het zadel werden geholpen.

Bevlogen en sociaal
Als er een bespreking op kantoor was kwamen alle vertegenwoordigers naar de zaak, Hibbeln betaalde hen goed maar daarvoor moest ook hard gewerkt worden. Omdat Hibbeln een monopolie positie had en iedereen graag zijn producten wilden kopen sneed het mes aan twee kanten.
Hij had geen concurrentie dus kon hij een flinke winstmarge leggen op de kostprijs waardoor hij zijn werknemers goed kon belonen die op hun beurt ook gaag voor Hibbeln werkten omdat ze nergens zo goed betaald kregen. Daarnaast leerden zij veel want Wilhelm was een bekwaam handelsman en goed in staat zijn handelsgeest met veel enthousiasme over te brengen.

Maar ook de gewone arbeider was goed af bij Wilhelm. De werkweek duurde toen nog wel zes dagen maar niemand werkte langer dan bij andere bedrijven terwijl men wel beter betaald kreeg. Iedereen wilde graag voor Hibbeln werken waardoor hij altijd de beste mensen tot zijn beschikking had.
Hij zorgde voor huisvesting en gezondheidszorg voor zijn werknemers. Hibbeln zag in dat een gezonde en gelukkige werknemer productiever en dus waardevoller was dan uitgebuit personeel.

Vergetelheid
Hoe is het mogelijk dat iemand met een dermate grote staat van dienst uit de geschiedenisboekjes is verdwenen terwijl tal van onbeduidende politici in ons geheugen gegrifd staan? Zelfs in de Canon van Amsterdam wordt hij niet verneld. De snelle opkomst van de elektriciteit zal de man van het licht op gas hebben doen vergeten, net zo snel als dat de gaslamp door de gloeilamp werd vervangen.

Hibbeln had vijf zoons die na zijn dood in 1903 de moeilijke taak hadden in een markt met een dalende vraag naar de gaslamp het zakelijke instinct van hun vader te evenaren. Uiteindelijk werden er steeds meer bedrijfsonderdelen verkocht totdat de Eerste Wereldoorlog aanbrak en er geen plaats meer was voor 'Hibbelns Groothandel'.
Wilhelm Hibbeln was miljonair maar ligt in een bescheiden graf op begraafplaats Zorgvlied.

Boekje
In 1995 verscheen er bij uitgeverij Jan van Arkel een negentig pagina's tellend boekje dat 'Wilhelm Hibbeln, de Glasmof' heet en nog steeds te koop is voor onder de tien Euro. Het is geschreven door zijn kleinzoon Joop Hibbeln.

Joop Wolff

Hardnekkige geruchten staken in 1992 de kop op dat Joop Wolff, al dan niet verplicht, jarenlang informant was geweest van de BVD. Er ontstond nog wel een relletje, twee BVD'ers lieten zich ontvallen dat er in de top van de CPN inderdaad jarenlang een mol had gezeten, een van de twee had zelfs de naam van Joop genoemd.

Na een 'onderonsje' op het kantoor van de BVD waarbij Joop Wolff en de twee BVD'ers aanwezig waren werd de zaak gesust en er is nooit meer iets over gehoord, officieel dan.

>>> meer over Joop Wolff...