Mokums

Felix Meritis (gelukkig door verdiensten)

Felix Meritis toen
Felix Meritis is de naam van een gebouw aan de Keizersgracht waar van 1777 tot en met 1888 een genootschap was gevestigd dat zich ten doel stelde kunst, cultuur en wetenschap te bevorderen.

Felix Meritis nu
Felix Meritis is nu een stichting en sinds 1988 weer in het pand gevestigd, de doelstellingen zijn niet wezenlijk veranderd, de uitvoering en invulling des te meer. Een grote verscheidenheid aan culturen in Europa zal de welvaart, het welzijn, de harmonie en sociale samenhang (moeten) doen vergroten.

Motto
Inzicht en begrip krijgen in de Nederlandse burgers moet leiden tot een samensmelting van culturen. Het motto van Felix Meritis is dan ook 'culturen in Europa verbinden'.

Geschiedenis
In de zeventiende eeuw werd er een aanzet gegeven om politieke en filosofische bewegingen op te starten om opvattingen over politiek, filosofie, wetenschap en religie te veranderen. Het rechtlijnige geloof dat opgelegd werd vanuit het kerkelijke geloof moest een kritische blik dulden.
Er was niet alleen plaats voor kritiek maar ook voor het doorvoeren van veranderingen. Wetenschap en geloof moesten meer met elkaar verwoven worden zodat er meer rechtvaardigheid, medenzeggenschap en tolerantie zou komen.
Geleerden als Descartes en Spinoza ijverden ervoor dat mensen zelf moesten leren een oordeel te vormen.

Dit wordt ook wel 'verlichting' genoemd. Het uittreden van de mens uit de onmondigheid die hij zichzelf had opgelegd.

Er werden genootschappen opgericht, wat in eerste instantie niet meer dan verdelde praatclubjes waren waar gelijkgezinden elkaar troffen.
Zo ook werd in 1777 het genootschap Felix Meritis opgericht door Willem Writs, een tekenaar. Via vijf afdelingen (muziek, letterkunde, natuurkunde, handel en tekenen) wilde hij kunst en wetenschap dichter bij elkaar brengen en daardoor populairder maken onder een grotere groep burgers.
Overigens kon je niet zomaar lid worden van het genootschap, je moest je sporen in een van de vijf gebieden reeds hebben verdiend. Dat dan weer wel. Toch gold de club als invloedrijk en vooraanstaand.

Onderwerpen als tolerantie, democratie en corruptie werden er besproken. Scheiding van kerk en staat is eigenlijk voortgekomen uit dit soort genootschappen. Voor de 'minder' gegoede brugerij waren er net zulke praatclubjes die minder invloedrijk waren maar ook de culturele en sociale samensmelting bevorderden.

Joden niet gewenst
Tegenstrijdig is dat de genootschappen verdraagzaamheid predikten maar Joden niet als lid toelieten. Dat werd in 1862, zo'n tachtig jaar na de oprichting, pas anders maar toen liep de invloed van Felix Meritis al op zijn eind.
Felix Meritis was geworden tot een culturele club waar concerten werden gegeven en niet zoveel meer inhoudelijk werd gepraat. De 'upperclass' van Amsterdam trof elkaar er graag, 'gezien en gezien worden' dus. Of je nu Jood of protestant was.

In 1796 werden Joden officieel gelijkgesteld aan alle andere burgers maar dat werkte dus pas laat door bij de genootschappen.

A (André).J. M. HANOU, geboren op 13 april 1941, Nederlands literair-historicus schrijft in 'Joden en Nederlandse genootschappen, 1750-1850':
"Helaas kan ik nauwelijks een werkelijk breed inzicht geven in de opname van joden in genootschappen, in de achttiende en negentiende eeuw. Het is een levenswerk, zelfs meer dan dat, om de archieven, ledenlijsten, publikaties - voorzover die nog resteren! - na te gaan van alle genootschappen uit de relevante periode. Er bestonden duizenden gezelschappen, variërend van plattelandse rederijkerskamers, tot wetenschappelijke genootschappen met enorme pretenties."
De gehele verhandeling van Hanou is zeer interessant om te lezen en een genootschap als Felix Meritis in het juiste historisch perspectief te plaatsen. U kunt het hier op MOKUMS downloaden:
Joden en Nederlandse genootschappen, 1750-1850

Huidige functie Felix Meritis
Felix Meritis houdt zich nog steeds bezig met cultuur en wetenschap. Het gebouw wordt verhuurd voor producties van politieke, literaire, culturele en of wetenschappelijke evenementen met een publiek karakter.
Er worden debatten, vergaderingen en lezingen gehouden, er zijn festivals en workshops maar er worden ook televisie programma's opgenomen. Er kan gegeten worden en er kunnen presentaties worden georganiseerd voor grote groepen.

Dat Felix Meritis de vrije gedachten de loop laat en voor verdieping zorgt is overtrokken, die functie heeft het ooit gehad voor de elite maar het plebs heeft zich nooit verbonden gevoeld met het genootschap.
En dat is tegenwoordig in feite niet anders. Dat er veel invloed van de genootschappen is uitgegaan is ontegenzeggelijk waar.

Felix Meritis is venster 23 van de Canon van Amsterdam.
   TERUG NAAR DE CANON OP MOKUMS

In 't Aepjen

In den Aepjen had twee etages boven het café, er hingen hangmatten aan grote spijkers aan de balken van de verdiepingen.

De houten trap naar boven is nog aanwezig maar die loopt niet meer door. De ruimtes zijn in gebruik genomen door het aangrenzende hotel.

>>> In 't Aepjen van Amsterdam, Zeedijk 1